|
*Jura Krakowsko-Czestochowska |
|
|
|
Jura Krakowsko-Częstochowska Wyżyna Krakowsko-Częstochowska leży w południowej Polsce. Ciągnie się wąskim pasmem pomiędzy Krakowem na południu a Częstochową na północy. Dawniej (do 1978 roku, czyli do 3 wydania "Narodowego Atlasu Polski"), a nawet czasami obecnie w jej obręb wliczany jest również obszar Wyżyny Wieluńskiej. Razem teren od Krakowa po Wieluń ma około 160 km długości (w kierunku północ-południe) i przeciętnie 20 km szerokości (z zachodu na wschód), przy czym w swojej południowej, najszerszej części osiąga około 40 km. Ma ona powierzchnię 2.615 km kw. co stanowi około 0,8 % całego kraju.
Wyżyna Olkuska (Płaskowyż Ojcowski lub Płyta Ojcowska) - o powierzchni 818 km kw. leżąca między obniżeniem Białej Przemszy i Szreniawy w Bramie Wolbromskiej a Rowem Krzeszowickim. Dominuje tu płaska wierzchowina (o wysokości wahającej się pomiędzy 400 a 460 m n.p.m.), porozcinana wieloma dolinami (dolinki podkrakowskie z najsłynniejszą Doliną Prądnicką, w której ulokowano Ojcowski Park Narodowy), które przeważnie zamknięte są u wylotu charakterystycznymi "bramami skalnymi", a ich dnem płyną potoki. Najwyższe wzniesienie na Wyżynie Olkuskiej to ostaniec Skałka koło Jerzmanowic (512 m n.p.m.), który jest jednocześnie najwyższym pod względem wysokości wzniesieniem na Jurze (czasami dane te traktowane są jako nieoficjalne). Południowo-zachodnią część Płaskowyżu Ojcowskiego tworzą Pagóry Myślachowickie. Najbogatszą szatę roślinną ma Wyżyna Olkuska (a w szczególności największy na omawianym terenie kompleks lasów naturalnych w dolina Prądnika), którą porastają przeważnie lasy liściaste z grabami, dębami i lipami. Występują tu również reliktowe lasy górskie (las jaworowy - tylko w Ojcowie i buczyna karpacka).
Na wyżynie Krakowsko - Częstochowskiej tak podatnej na czynniki środowiska, znajduje się wiele pięknych przykładów zjawisk krasowych. Są to m.in.:
Żłobki krasowe - nieregularne zagłębienia powierzchni wapiennych w kształcie jamek, rynienek lub wnęk Leje krasowe - zagłębienia w kształcie lejów i mis. Na dnie takiej misy znajdują się szczeliny odprowadzające wodę czyli tzw. łykawce, Polia - zagłębienia większe od lejów krasowych, mające płaskie dno, a otaczające je zbocza są strome i niekiedy pokryte wapiennymi rumowiskami (np. koło Kroczyc i Wolbromia), Studnie krasowe (aveny) - głębokie pęknięcia drążone przez wodę, Ostańce - powstające na skutek dalszej erozji, podczas której pomiędzy rozrastającymi się poliami pozostają mogoty (ostańce) zbudowane z najbardziej odpornego na niszczenie materiału, Jaskinie - są najbardziej znaną i zarazem najpiękniejszą formą krasową występującą w obfitości na Jurze (około 500 jaskiń). Obecnie nie płyną przez nie żadne potoki, a wyjątek na całym terenie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej stanowi Jaskinia Kryspinowska koło Krakowa, w której znajdują się jeziorka. Największe skupiska jaskiń na omawianym terenie znajdują się koło Ojcowa (w Ojcowskim Parku Narodowym), koło Olsztyna (najsłynniejsze znajdują się w Sokolich Górach), koło Podlesic (w Skałach Kroczyckich, Podlesickich i Rzędkowickich) oraz w dolinie Wiercicy koło Potoku Złotego i Wodącej koło Smolenia.
Gleby występujące na Wyżynie Krakowsko - Częstochowskiej są raczej ubogie, gdyż około 60 % całej powierzchni stanowią bielice przeważnie porośnięte przez lasy sosnowe. Gleby brunatne występują na większym obszarze na Wyżynie Olkuskiej.
|
|